लिम्बुवानको राजनीति र अबको बाटो – शिशिर निङ्लेकु लिम्बु

विषय प्रबेस :
तत्कालिन पृथ्वीनारायण शाह नेतृत्वमा रहेको राज्य र लिम्बुवान बीच वि.स. १८३१ मा भएको सम्झौताबाट लिम्बुवान नेपाल राज्यमा सामेल भयो । उक्त सम्झौतामा लिम्बुवान स्वायत्त राज्य रहने उल्लेख रहेको छ । तर, केन्द्रिय शासक (पृथ्वी नारायण शाह र उनि पछिका शासक )हरुले सम्झौता विपरित क्रमस:अतिक्रमण गर्न थाले पछि त्यसको बिरुद्दमा लिम्बुवानबासि जनताले समय-समयमा असन्तुस्टिहरु अभिव्यक्त गर्ने र आन्दोलन मार्फत शासकहरुलाई खबरदारी गर्दै आएका छन् । यस्ता असन्तुस्टिका आन्दोलनहरु वि.स. १८३९ /४० मा भयो । २००७ सालमा भएको क्रान्तिको क्रममा देखा पर्यो। २०२१ सालमा एकात्मक र केन्द्रिकृत राज्यले ल्याएको किपट उन्मूलन गर्ने कानून र योजनाको बिरोधमा देखा परेको थियो । एकात्मक राज्यसंग संघर्ष गर्ने क्रममा लिम्बुवानबासी एक्लै पनि लड्दै आएका ईतिहास छन् । समय र परिस्थिति अनुसार देशमा आमुल राजनीतिक परिवर्तन गर्न खोज्ने अन्य दलका आन्दोलन तथा विचारहरूमा सहभागी भएर पनि लिम्बुवानबासीको आवाज बुलन्द गर्दै आएका छन् । २०४७ सालको जनआन्दोलन,२०५२ सालदेखि सुरु भएको माओबादि जनयुद्द र २०६२/६३ को आन्दोलनहरुमा ति खाले रणनीति लिम्बुवानले अपनाएको देखिन्छ ।

२०४३ सालमै लिम्बुवान राज्यको स्थापना को लागी राजनैतिक संगठनको आवश्यकता महसुस गरि वीर नेम्बाङ्ग द्वारा लिम्बुवान मुक्ति मोर्चा नामक राजनीतिक संगठनको स्थापना भएको थियो । त्यस लगत्तै २०४६ सालमा याक्थुङ्ग लिम्बुहरुको सामाजिक-सास्कृतिक संगठन किरात याक्थुङ्ग चुम्लुङ्गको स्थापना भई त्यस सस्थाबाट पनि लिम्बुवानबासीको असन्तुस्टिहरु बाहिर ल्याउने कोसिस भए । २०४६ साल पछि देशमा बहुदलिय ब्यबस्था भए संगै राजनैतिक दल निर्माण गरेर लिम्बुवानबासीको असन्तुस्टिका अभिव्यक्तिहरुलाई ब्यबस्थित गर्ने काम निरन्तर भई रह्यो । यहि क्रममा २०६२ साल मङ्सिर महिनामा संघीय लोकतान्त्रिक राष्ट्रिय मन्च(सम्बद्द )संघीय लिम्बुवान राज्य परिषद । यस परिषद को नेतृत्व कुमार लिङ्गदेन “मिराक ” ले गर्नु भएको थियो । वैचारिक विवाद र आन्तरिक बुझाइमा एकरुपता नभए पछि २०६३ असोज महिनामा लिङ्गदेन नेतृत्वबाट अलग भएको घोषणा गर्दै सञ्जुहाङ् पालुङ्गवा नेतृत्वमा संघीय लिम्बुवान राज्य परिषद नामक नया पार्टी घोषणा गरे ।

२०६२ साल देखि २०७० साल सम्मको यात्रा गर्दा लिम्बुवान जन्य पार्टीहरुमा धेरै असजिलो र उराठ लाग्दा घुम्तीहरु देखा परे । एउटा दलमा आटिएर बसेका नेताहरु कालान्तरमा आ-आफ्नो दल सम्म बनाउन पछि परेनन् ।
लिम्बुवानको राजनीतिक पुर्न: उठान गर्नलाई वजन पुर्ण बन्न पुग्यो । लिम्बुवान को मागहरु शान्तिपूर्ण तरिकाले राज्य सामु राख्ने क्रम मा २०६३ असोज महिनामा लिम्बुवान कार्यकर्ता राजकुमार आङदेम्बे “माङ्तोक ” लाइ शसत्र प्रहरीले गोलि हानि हत्या गर्यो । २०६४ सालको पहिलो संविधान को चुनाब समानुपातिक प्रणालीमा सम्पन्न भएको र अन्तरिम संविधान को प्रावधान अनुसार स्वतन्त्र विधार्थी युनियन (स्ववियू )को चुनाब पनि समानुपातिक प्रणालीमा पर्छ भनि राज्य समक्ष आवाज राख्ने क्रममा २०६६ साल चैत्र ६ गते मनिल तामांग “मिकमार ” लाइ राज्य ले गोलि ठोकी हत्या गर्यो । ईतिहास काल देखि नै लिम्बुवान राज्य प्राप्तिको लागि पुर्खाहरुले अग्रणी भूमिका खेल्दै आउनु भएको छ । यस क्रम मा सयौ अंग-भंग हुनु भएको छ,हजारौ घाइते हुनु भएको छ भने दशौ हजार नेता कार्य कर्ताहरुलाई राज्यबाट विभिन्न झुठा मुद्दाहरु लगाइएका छन् ।
लिम्बुवान जन्य पार्टीहरुको आंशिक उपलब्धि

राजनीतिक उपलब्धि :
पहिलो संविधान सभाको चुनाव हुन अघि र चुनाव पछि पनि नेपाललाइ संघीय मुलुक बनाउने सवालमा ऎतिहासिक पृष्ठभूमिको आधारमा स्वायत्त लिम्बुवान राज्य निर्माणको लागि कयौ आन्दोलनहरु भए । ति आन्दोलनहरुको जगमा २०६४ फागुन १८ र चैत्र ६ मा राज्य सरकार र शत्ता साझेदारी गरेका प्रमुख राजनीतिक दलका प्रतिनिधिहरु र लिम्बुवान राज्य माग राख्ने राजनीतिक दलका नेतृत्वहरुविच राज्य को पुन:संरचना गर्दा ऎतिहासिक पृष्ठभूमिको आधारमा लिम्बुवान राज्य को सुनिश्चितता गर्ने लगायतको ५ बुंदे सहमति भयो ।

राजनीतिक चेतना :
२०६२/६३ पछि को लिम्बुवान जन्य पार्टीहरुको राजनीतिक गतिविधिले लिम्बुवान राज्य को महत्व र आवश्यकता बारे लिम्बुवान बासिहरुले नजिकबाट बुझ्ने अवसर पाएका छन् । एकात्मक राज्य ब्यबस्था र संघात्मक राज्य ब्यबस्था बारे शिक्षित हुन पाएका छन् । संक्षेपमा भन्नु पर्दा संघीय शासन प्रणाली बारे लिम्बुवानबासिहरुको चेतना हिज भन्दा अहिले धेरै गुणात्मक भएको पाइञ्छ ।

सास्कृतिक उपलब्धि :
लिम्बु,धिमाल,मेचे,राइ एबम सबै लिम्बुवानबासीहरुमा सास्कृतिक चेतना आएको छ। लोप हुन लागेका सस्कारहरुलाइ जगेर्ना गर्ने, हराउदै गरेको गहनाहरुको खोजि गर्ने, पुराना सामाग्रीहरुलाइ संग्रह गर्ने काम अहिले स्वतस्फुर्त र तिब्र रुपमा भएको पाइञ्छ ।

बृहत लिम्बुवान एकता :
लिम्बुवान एक ईतिहास बोकेको भूगोल हो । विगतमा यस भूभागमा लामो समय सम्म स्वायत्त लिम्बुवान राज्य थियो । लिम्बुवान राज्य र पृथ्वीनारायण शाहको राज्य बीच अनगिन्ति लडाई हुँदा पनि एक पक्षले अर्को पक्षलाइ पूर्ण रुपमा पराजित गर्न नसके पछि वि स १८३१ मा लिम्बुवान स्वायत्त राज्य रहने गरि नेपाल राज्यमा सामेल भएको हो । १८३१ मा भएको सम्झौता र २०६४ सालमा भएको सम्झौताको बिरुद्द नेपाल गणतान्त्रिक मुलुक भए पछिका  शासकहरु आक्रामक रुपमा लागे । २०६८ सालको अन्त्यतिर आइपुग्दा,सिंहदरबारमा बसी शासन चलाउनेहरुबाट लिम्बुवान र लिम्बुवान जनतामाथि थप अन्याय पर्ने खतरा बुझे पछि लिम्बुवान जन्य पार्टीहरुबीच एकता हुनु पर्छ भन्ने बहस सुरु भयो । बहसमा लिम्बुवान बासि बुद्दिजीवि ,लिम्बुवान बाहिरको बुद्दिजिविहरुको ठुलो साथ् र सहयोग रहेको थियो ।

बहसहरुले विभिन्न चरणहरु पार गर्दै अन्तत:२०७१ साल साउन १८ र १९ गते धनकुटा जिल्लाको भेडेटारमा लिम्बुवानबासि बुद्दिजिवि र तुम्याहाङ्ग को उपस्थितिमा अरुण पुर्वको ९ जिल्लाहरु ताप्लेजुङ्ग,पान्थर, ईलाम,झापा मोरंग,सनसरी,धनकुटा,संखुवा,सभा र तेह्रथुम जिल्लालाइ पहिचान र ऎतिहासिक पृष्ठभूमिको आधारमा लिम्बुवान राज्य प्राप्त गर्ने राजनीतिक उदेश्यका साथ् त्यसबेला आन्दोलनरत दलहरु लिम्बुवान मुक्ति मोर्छ (२०४३), संघीय लोकतान्त्रिक राष्ट्रिय मन्च सम्बद्द संघीय लिम्बुवान राज्य परिषद (२०६२ ) संघीय लिम्बुवान राज्य परिषद (२०६३ ) ,लिम्बुवान मुक्ति मोर्चा,नेपाल (२०७० ) र संघीय गणतान्त्रिक पार्टी (२०७१ ) मिलि संघीय लिम्बुवान पार्टी, नेपाल निर्माण भएको थियो ।

एकता पछी :
बृहत लिम्बुवान एकता पछि लिम्बुवानबासि जनतामा एक किसिमको आसा पलाएको थियो । बर्सौ देखि सिंहदरबारबाट अपहेलित जताताले मुक्तिको सपना बुनेका थिए । लिम्बुवानमा मात्र नभएर नेपाल र विदेशमा समेत लिम्बुवान एकता को तरंगहरु फैलिएका थिए । एकता भन्ने कुरा विचार,सिदान्त,आवश्यकता,मुद्दा आदिले हुने कुरा हुन । लिम्बुवान जन्य पार्टीहरुमा सबै मिलेको नै थियो । सैदान्तिक देखि प्राबिधिक पक्ष सम्म मिलेकै हो तर एउटा कुरा को अभाव खड्कियो ।  राजनीतिक चेतनाको स्तर र राजनीतिक अनुभवको कमिको कारण लिम्बुवान जन्य पार्टीहरुको एकता ले दीर्घकालिन रुप लिन सकेन । यो लिम्बुवान जन्य पार्टी र सारा पहिचानवादी पक्षको लागि दु:खद थियो । त्यस यता लिम्बुवान जन्य शक्तिहरुमा एक किसिमको ब्याकुम (खालि ठाउँ ) छ । एक पक्ष ले अर्को पक्षलाइ नस्वीकार्ने अबस्थामा देखिन्छन ।

लिम्बुवान राजनीतिको अबको विकल्प :

लिम्बुवान जन्य पार्टीहरु एक नभई अरुण पूर्वका ९ जिल्लाहरुलाइ लिम्बुवान राज्य स्थापना गर्न सम्भव छैन । लिम्बुवानको लिम्बु समुदाय मात्र नभई आम जन समुदायलाइ समेट्ने राजनीतिक एजेण्डा निर्माण गरिनु आवश्यक छ । लिम्बुवान राज्य भनेको सबै जाति,सबै भाषी, सबै वर्ण,सबै धर्मी,सबै खाले वर्ग को हो, भन्ने कुरा आम जनतालाइ बुझौनलाइ बुझौन र विश्वास दिलाउन जरुरत छ ।

त्यसको लागि विचार निर्माण, संगठन निर्माण र जनता सामु सरल किसिमले पुग्ने माध्यम बनाइ लिम्बुवान चाहने शक्तिहरु ढिला चाडो एकता गर्न जरुर छ । बृहत एकता पछि भएको टुटफुटबाट बिरक्तिएका लिम्बुवान जन्य पार्टी र लिम्बुवान चाहने शक्तिहरुलाइ एकै चोटी एकतामा जान ब्यबहारिक रुपमा कठिन हुन सक्छ। सुरु -सुरुमा फोरम शेयर गर्ने , मिल्ने मुद्दाहरुमा मोर्चाबन्दि गर्दै लिम्बुवान प्राप्तिको दीशामा लाग्नु उपयुक्त देखिन्छ । एक ले अर्कालाई आरोप लगाएर लिम्बुवान आन्दोलनले फल दिन सक्दैन । पहिलाको पिडिले राम्रो गरेको पक्षलाइ अंगाल्ने,गल्ति गरेको पक्षलाइ सुधार गरेर जानु वैज्ञानिक हुनेछ । यस सन्दर्भमा , समाजवादी पार्टी,लिम्बुवान रास्ट्रीय समितिले आगामी चैत्र १ र २ गते सम्पन्न गर्ने भनि हालै घोषणा गरेको सर्व पक्षीय लिम्बुवान राष्ट्रिय भेलालाइ सबै लिम्बुवान जन्य शक्तिहरु मिलि उपयोग गर्न सके लिम्बुवान आन्दोलनको माङ्गगेना (शिर ) उचो हुने दिनको सुरुवात हुन सक्छ । एक ऎतिहासिक अवसर हुन सक्छ ।

सन्दर्भ सामग्री
(१) संघीय लिम्बुवान पार्टी नेपाल, को घोषणा पत्र २०७१
(२) लिम्बुवान पक्षधर राजनीतिक पार्टीहरुको वृहत लिम्बुवान
एकीकरण सम्झौता पत्र
(३) लिम्बुवान जन्य पार्टी र लिम्बुवान राष्ट्रिय समितिको दस्ताबेज
(४) भाषिक आन्दोलन देखि स्वायत्तता आन्दोलनसम्म -वीर नेम्बाङ्

शिशिर निङ्लेकु लिम्बु पहिचानबादी युबा


Insurance means to cover the financial risk that looms over future uncertainty. Taking this concept of monetary risk in mind, many companies provide the security services to the public. The company that provides this service is known as the insurer and the one who takes the benefit of these services is known as the insured. The process of getting insurance starts by signing a contract with agreements carefully considered by both the parties. Once the contract is signed between the insurer and the insured, premium needs to be paid on a regular timely basis. As per the contract, if any loss is incurred, then the company is obliged to cover the loss.

Various types of insurance services are provided by insurance company around the world. Health insurance covers all the risk related to one’s physical and mental health. Auto Insurance protects any loss incurred due to accidents involving a vehicle. Life insurance looks at overall risks and financial loss that may occur and if some casualties occur, then the insurance amount is given to the family of the insured. Property insurance is the insurance of any property from fire, theft and weather damage. Majorly there are two types of insurance companies. One deals with life insurance services while the second one deals with the non-life services or property insurance services.

Comments
Advertisment : 9803602855
Please contact : 014212403, 9843220732
Email: nponlinetv@gmail.com
Address: Bagbazar, Kathmandu
About Us:-
Founder/ CEO : Nabin Rai
Chief Editor : Nilesh Adhikari (9851002729)
Senior Editor: Binit Raj Aryal
Editor: Ram Raja KC
Reporter: Kabita Karki
Chief of Marketing : Deepak Sherpa
Program Coordinator : Prabin Kiratee
सुचना बिभाग दर्ता नं. ५३५ / ०७४–७५